Płomień Łukasiewicza

Rzecz o Ignacym Łukasiewiczu (1822–1882)
Ośrodek KARTA przekazał naszej bibliotece nieodpłatnie publikację poświęconą Ignacemu Łukasiewiczowi. Bogato ilustrowane wydawnictwo przedstawia tego wybitnego Polaka nie tylko jako twórcę lampy naftowej, ale także w wielu innych rolach, które były jego udziałem – jako spiskowca, przemysłowca i obywatela. Osadzona w XIX wieku opowieść zrealizowana metodą KARTY – głosami świadków – pozwala zrozumieć tamtą odległą rzeczywistość.
Każdy rozdział -przedstawiający kolejny etap życia Łukasiewicza -poprzedzony jest krótkim wprowadzeniem przybliżającym kontekst historyczny opisywanej epoki.
Ignacy Łukasiewicz urodził się 23 marca 1822 roku w Zadusznikach w dzisiejszym województwie podkarpackim. Jego ojciec Józef brał udział w powstaniu kościuszkowskim. Matką była Apolonia z domu Świetlik. Przyszły farmaceuta i badacz miał czworo rodzeństwa. W 1830 roku wszyscy zamieszkali w Rzeszowie, gdzie Ignacy Łukasiewicz uczęszczał do gimnazjum. Rodzina nie miała pieniędzy, aby mógł kontynuować naukę, tak więc musiał ją przerwać, idąc jednocześnie do pracy. W 1836 roku, a więc mając 14 lat, Ignacy Łukasiewicz znalazł zatrudnienie w aptece Antoniego Swobody w Łańcucie jako praktykant. Młody Ignacy dobrze trafił. Praca dawała okazję do nauki i pogłębiania wiedzy. Cztery lata później Łukasiewicz zdał egzamin tyrocynalny i został pomocnikiem aptekarskim. Wtedy też przeniósł się do Rzeszowa, gdzie pracował w aptece kolejnych sześć lat.
Jeszcze pracując w Łańcucie Łukasiewicz zainteresował się działalnością w organizacjach niepodległościowych. W 1840 roku widniał już na liście austriackich służb jako „podejrzany element”. Kiedy przeniósł się do Rzeszowa kontynuował swą pracę dla Polski. W 1845 roku poznał Edwarda Dembowskiego i został agentem Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego na Rzeszów. Rok później został aresztowany i osadzony we Lwowie. Służby nie znalazły dowodów na wywrotową działalność Łukasiewicza, został on więc zwolniony 27 grudnia 1847 roku – nie mógł jedynie opuszczać Lwowa. W sierpniu 1848 podjął pracę w aptece „Pod Złotą Gwiazdą”, której właścicielem był Piotr Mikolasch. Dzięki jego pomocy Łukasiewicz rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia farmaceutyczne ukończył ostatecznie na Uniwersytecie Wiedeńskim w 1852 roku.
Po studiach Ignacy Łukasiewicz wrócił do Lwowa, gdzie dalej pracował u Mikolascha. W tym samym miejscu pracował Jan Zeh, z którym Łukasiewicz zaczął współpracować. Obaj rozpoczęli badania nad destylacją ropy naftowej. Wkrótce, metodą frakcjonowanej destylacji, uzyskali w ten sposób naftę.
Ignacy Łukasiewicz skonstruował pierwszą lampę naftową w pierwszej połowie 1853 roku. 30 marca tegoż roku zapłonęła ona po raz pierwszy na wystawie apteki. Było to wydarzenie z wielu powodów przełomowe, nafta okazała się mieć szczególną zaletę,podczas spalania dawała jasny ogień, nie kopciła i była tańsza niż inne surowce służące do oświetlania, takie jak olej czy kamfina”.
Ignacy Łukasiewicz wzbogacił się dzięki swojemu odkryciu oraz dzięki świetnie prosperującym kopalniom. Był przy tym dobrym pracodawcą, społecznikiem i patriotą. Po wybuchu powstania styczniowego wspierał powstańców finansowo, a później pomagał się im ukrywać. Łukasiewicz wprowadził ubezpieczenie społeczne robotników, udzielał niskoprocentowych pożyczek. Dbał o rozwój wsi, propagował sadzenie drzew, głównie owocowych. Za własne pieniądze remontował drogi i mosty w okolicach Krosna. Tamtejsze ulice uchodziły podobno za najlepsze w całym zaborze austriackim. W 1865 roku kupił z żoną wieś Chorkówka pod Krosnem. Znajdujące się tam gospodarstwo prowadzili w sposób wzorowy. W pobliżu znajdowała się spora rafineria.
Ignacy Łukasiewicz otworzył także leczniczy zakład kąpielowy jodowo-bromowy, ufundował kościół w Zręcinie. Był też posłem w Sejmie Galicyjskim. Przez papieża Piusa IX został odznaczony Orderem Św. Grzegorza i otrzymał tytuł Szambelana Papieskiego za działalność charytatywną.
Ignacy Łukasiewicz zmarł 7 stycznia 1882 roku. Zapoczątkowane przez niego poszukiwania ropy na Podkarpaciu wywołały prawdziwą „gorączkę ropy”. Miejsce to nazywano nawet „polską Kalifornią”. Wiele osób próbowało zbić fortunę na czarnym złocie. Niewielu jednak miało talent i wiedzę Ignacego Łukasiewicza.

Fundacja Ośrodka KARTA prowadzi największe w Polsce archiwum społeczne XX wieku. Archiwalia, które pozyskuje (głównie od osób prywatnych), to fotografie, dokumenty, korespondencja, dzienniki oraz nagrania audio i wideo, a także pamiątki i muzealia. Dociera do świadków historii w Polsce i na całym świecie, nagrywa ich relacje, zabezpiecza i chroni dokumenty, które mogłyby ulec zniszczeniu. Prowadzi czytelnię i bibliotekę naukową. Jej zbiory są dostępne w internecie i w jej siedzibie.